《孝经》
《孝经》在上有着不容忽视的地位,特别是西汉统治者宣扬“以孝治天下”之后,在漫长的封建社会里,它成为人们修养的必读书目之一。《孝经》,是古代的圣人孔子的学生曾子所着,它是儒家经典着作中专门谈“孝”的一部着作。《孝经》一共有十八章,每一章都是经典。
zhòngníjūcéngzǐchízǐyuēxiānwángyǒuzhìdéyàodàoyǐshùntiānxiàmínyònghémùshàngxiàwúyuànrǔzhī
仲尼居,曾子持。子曰:“先王有至德要道,以顺天下,民用和睦,上下无怨。汝知
zhīhū
之乎?”
céngzǐbìxíyuēcānbùmǐnhézúyǐzhīzhī
曾子避席曰:“参不敏,何足以知之?”
zǐyuēfūxiàodézhīběnyějiàozhīsuǒyóushēngyěfùzuòwúyǔrǔ
子曰:“夫孝,德之本也,教之所由生也。复坐,吾语汝。”
shēntǐfāfūshòuzhīfùmǔbùgǎnhuǐshāngxiàozhīshǐyělìshēnhángdàoyángmíngyúhòushìyǐxiǎnfùmǔxiào
“身体发肤,受之父母,不敢毁伤,孝之始也。立身行道,扬名于后世,以显父母,孝
zhīzhōngyě
fūxiào
shǐyúshìqīn
zhōngyúshìjūn
zhōngyúlìshēn
dàyǎ
yún
wúniàněrzǔ
yùxiūjuédé
之终也。夫孝,始于事亲,忠于事君,终于立身。《大雅》云:‘无念尔祖,聿修厥德。’”
zǐyuēàiqīnzhěbùgǎnèyúrénjìngqīnzhěbùgǎnmànyúrénàijìngjìnyúshìqīnérdéjiàojiāyúbǎixìngxíngyú
子曰:“爱亲者,不敢恶于人;敬亲者,不敢慢于人。爱敬尽于事亲,而德教加于百姓,刑于
sìhǎi
gàitiānzǐzhīxiàoyě
fǔxíng
yún
yìrényǒuqìng
zhàomínlàizhī
四海。盖天子之孝也。《甫刑》云:‘一人有庆,兆民赖之。’”
zàishàngbùjiāogāoérbùwēizhìjiéjǐndùmǎnérbùyìgāoérbùwēisuǒyǐchángshǒuguìyěmǎnérbùyìsuǒyǐ
在上不骄,高而不危;制节谨度,满而不溢。高而不危,所以长守贵也。满而不溢,所以
chángshǒufùyě
fùguìbùlíqíshēn
ránhòunéngbǎoqíshèjì
érhéqímínrén
gàizhūhóuzhīxiàoyě
shī
yún
zhàn
长守富也。富贵不离其身,然后能保其社稷,而和其民人。盖诸侯之孝也。《诗》云:“战
zhànjīngjīng
rúlínshēnyuān
rúlǚbóbīng
战兢兢,如临深渊,如履薄冰。”
fēixiānwángzhīfǎfúbùgǎnfúfēixiānwángzhīfǎyánbùgǎndàofēixiānwángzhīdéxíngbùgǎnhángshìgùfēifǎbùyánfēi
非先王之法服不敢服,非先王之法言不敢道,非先王之德行不敢行。是故非法不言,非
dàobùxíng
kǒuwúzéyán
shēnwúzéháng
yánmǎntiānxiàwúkǒuguò
hángmǎntiānxiàwúyuànè
sānzhěbèiyǐ
ránhòunéngshǒu
道不行;口无择言,身无择行;言满天下无口过,行满天下无怨恶:三者备矣,然后能守
qízōngmiào
gàiqīngdàfūzhīxiàoyě
shī
yún
sùyèfěixiè
yǐshìyīrén
其宗庙。盖卿大夫之孝也。《诗》云:“夙夜匪懈,以事一人。”
zīyúshìfùyǐshìmǔéràitóngzīyúshìfùyǐshìjūnérjìngtónggùmǔqǔqíàiérjūnqǔqíjìngjiānzhīzhěfùyě
资于事父以事母,而爱同;资于事父以事君,而敬同。故母取其爱,而君取其敬,兼之者父也。
gùyǐxiàoshìjūnzézhōng
yǐjìngshìchángzéshùn
zhōngshùnbùshī
yǐshìqíshàng
ránhòunéngbǎoqílùwèi
érshǒuqíjìsì
故以孝事君则忠,以敬事长则顺。忠顺不失,以事其上,然后能保其禄位,而守其祭祀。
gàishìzhīxiàoyě
shī
yún
sùxīngyèmèi
wútiǎněrsuǒshēng
盖士之孝也。《诗》云:“夙兴夜寐,无忝尔所生。”
yòngtiānzhīdàofēndìzhīlìjǐnshēnjiéyòngyǐyǎngfùmǔcǐshùrénzhīxiàoyěgùzìtiānzǐzhìyúshùrénxiàowúzhōng
用天之道,分地之利,谨身节用,以养父母,此庶人之孝也。故自天子至于庶人,孝无终
shǐ
érhuànbùjízhě
wèizhīyǒuyě
始,而患不及者,未之有也。
céngzǐyuēshènzāixiàozhīdàyě
曾子曰:“甚哉,孝之大也!”
zǐyuēfūxiàotiānzhījīngyědìzhīyìyěmínzhīhángyětiāndìzhījīngérmínshìzézhīzétiānzhīmíngyīndìzhī
子曰:“夫孝,天之经也,地之义也,民之行也。天地之经,而民是则之。则天之明,因地之
lì
yǐshùntiānxià
shìyǐqíjiàobùsùérchéng
qízhèngbùyánérzhì
xiānwángjiànjiàozhīkěyǐhuàmínyě
shìgùxiānzhīyǐbó
利,以顺天下。是以其教不肃而成,其政不严而治。先王见教之可以化民也,是故先之以博
ài
érmínmòyíqíqīn
chénzhīyúdéyì
érmínxìngháng
xiānzhīyǐjìngràng
érmínbùzhēng
dǎozhīyǐlǐlè
érmínhé
爱,而民莫遗其亲,陈之于德义,而民兴行。先之以敬让,而民不争;导之以礼乐,而民和
mù
shìzhīyǐhàowù
érmínzhījìn
shī
yún
hèhèshīyǐn
mínjùěrzhān
睦;示之以好恶,而民知禁。《诗》云:‘赫赫师尹,民具尔瞻。’”
zǐyuēxīzhěmíngwángzhīyǐxiàozhìtiānxiàyěbùgǎnyíxiǎoguózhīchénérkuàngyúgōnghóubózǐnánhū
子曰:“昔者明王之以孝治天下也,不敢遗小国之臣,而况于公、侯、伯、子、男乎?
gùdéwànguózhīhuānxīn
yǐshìqíxiānwáng
zhìguózhě
bùgǎnwǔyúguānguǎ
érkuàngyúshìmínhū
gùdébǎixìngzhīhuānxīn
故得万国之欢心,以事其先王。治国者,不敢侮于鳏寡,而况于士民乎?故得百姓之欢心,
yǐshìqíxiānjūn
zhìjiāzhě
bùgǎnshīyúchénqiè
érkuàngyúqīzihū
gùdérénzhīhuānxīn
yǐshìqíqīn
fūrán
gùshēngzé
以事其先君。治家者,不敢失于臣妾,而况于妻子乎?故得人之欢心,以事其亲。夫然,故生则
qīnānzhī
jìzéguǐxiǎngzhī
shìyǐtiānxiàhépíng
zāihàibùshēng
huòluànbùzuò
gùmíngwángzhīyǐxiàozhìtiānxiàyěrúcǐ
亲安之,祭则鬼享之。是以天下和平,灾害不生,祸乱不作。故明王之以孝治天下也如此。
shī
yún
yǒujiàodéxíng
sìguóshùnzhī
《诗》云:‘有觉德行,四国顺之。’”
céngzǐyuēgǎnwènshèngrénzhīdéwúyǐjiāyúxiàohū
曾子曰:“敢问圣人之德无以加于孝乎?”
zǐyuētiāndìzhīxìngrénwéiguìrénzhīhángmòdàyúxiàoxiàomòdàyúyánfùyánfùmòdàyúpèitiānzézhōugōng
子曰:“天地之性,人为贵。人之行,莫大于孝。孝莫大于严父。严父莫大于配天,则周公
qírényě
xīzhězhōugōngjiāosìhòujìyǐpèitiān
zōngsìwénwángyúmíngtáng
yǐpèishàngdì
shìyǐsìhǎizhīnèi
gèyǐqízhí
其人也。昔者周公郊祀后稷以配天,宗祀文王于明堂,以配上帝。是以四海之内,各以其职
láijì
fūshèngrénzhīdé
yòuhéyǐjiāyúxiàohū
gùqīnshēngzhīxīxià
yǐyǎngfùmǔrìyán
shèngrényīnyányǐjiàojìng
yīnqīn
来祭。夫圣人之德,又何以加于孝乎?故亲生之膝下,以养父母日严。圣人因严以教敬,因亲
yǐjiàoài
shèngrénzhījiàobùsùérchéng
qízhèngbùyánérzhì
qísuǒyīnzhěběnyě
fùzǐzhīdào
tiānxìngyě
jūnchénzhīyì
以教爱。圣人之教不肃而成,其政不严而治,其所因者本也。父子之道,天性也,君臣之义
yě
fùmǔshēngzhī
xùmòdàyān
jūnqīnlínzhī
hòumòzhòngyān
gùbùàiqíqīnéràitārénzhě
wèizhībèidé
bújìngqíqīnér
也。父母生之,续莫大焉。君亲临之,厚莫重焉。故不爱其亲而爱他人者,谓之悖德;不敬其亲而
jìngtārénzhě
wèizhībèilǐ
yǐshùnzénì
mínwúzéyān
bùzàiyúshàn
érjiēzàiyúxiōngdé
suīdézhī
jūnzǐbùguìyě
敬他人者,谓之悖礼。以顺则逆,民无则焉。不在于善,而皆在于凶德,虽得之,君子不贵也。
jūnzǐzébùrán
yánsīkědào
xingsīkělè
déyìkězūn
zuòshìkěfǎ
róngzhǐkěguān
jìntuìkědù
yǐlínqímín
shìyǐqí
君子则不然,言思可道,行思可乐,德义可尊,作事可法,容止可观,进退可度,以临其民。是以其
mínwèiéràizhī
zéérxiàngzhī
gùnéngchéngqídéjiào
érhángqízhènglìng
shī
yún
shūrénjūnzǐ
qíyíbùtuī
民畏而爱之,则而象之。故能成其德教,而行其政令。《诗》云:‘淑人君子,其仪不忒。’”
zǐyuēxiàozǐzhīshìqīnyějūzézhìqíjìngyǎngzézhìqílèbìngzézhìqíyōusàngzézhìqíāijìzézhìqíyán
子曰:“孝子之事亲也,居则致其敬,养则致其乐,病则致其忧,丧则致其哀,祭则致其严。
wǔzhěbèiyǐ
ránhòunéngshìqīn
shìqīnzhě
jūshàngbùjiāo
wéixiàbùluàn
zàichǒubùzhēng
jūshàngérjiāozéwáng
wéixiàér
五者备矣,然后能事亲。事亲者,居上不骄,为下不乱,在丑不争。居上而骄则亡,为下而
luànzéxíng
zàichǒuérzhēngzébīng
sānzhěbùchú
suīrìyòngsānshēngzhīyǎng
yóuwéibúxiàoyě
乱则刑,在丑而争则兵。三者不除,虽日用三牲之养,犹为不孝也。”
zǐyuēwǔxíngzhīshǔsānqiānérzuìmòdàyúbúxiàoyàojūnzhěwúshàngfēishèngrénzhěwúfǎfēixiàozhěwúqīncǐ
子曰:“五刑之属三千,而罪莫大于不孝。要君者无上,非圣人者无法,非孝者无亲。此
dàluànzhīdàoyě
大乱之道也。”
zǐyuējiàomínqīnàimòshànyúxiàojiàomínlǐshùnmòshànyútìyífēngyìsúmòshànyúlèānshàngzhìmín
子曰:“教民亲爱,莫善于孝。教民礼顺,莫善于悌。移风易俗,莫善于乐。安上治民,
mòshànyúlǐ
lǐzhě
jìngéryǐyǐ
gùjìngqífù
zézǐyuè
jìngqíxiōng
zédìyuè
jìngqíjūn
zéchényuè
jìngyīrén
莫善于礼。礼者,敬而已矣。故敬其父,则子悦;敬其兄,则弟悦;敬其君,则臣悦;敬一人,
érqiānwànrényuè
suǒjìngzhěguǎ
éryuèzhězhòng
cǐzhīwèiyàodàoyě
而千万人悦。所敬者寡,而悦者众,此之谓要道也。”
zǐyuējūnzǐzhījiàoyǐxiàoyěfēijiāzhìérrìjiànzhīyějiàoyǐxiàosuǒyǐjìngtiānxiàzhīwéirénfùzhěyějiàoyǐtì
子曰:“君子之教以孝也,非家至而日见之也。教以孝,所以敬天下之为人父者也。教以悌,
suǒyǐjìngtiānxiàzhīwéirénxiōngzhěyě
jiàoyǐchén
suǒyǐjìngtiānxiàzhīwéirénjūnzhěyě
shī
yún
kǎitìjūnzǐ
mínzhīfù
所以敬天下之为人兄者也。教以臣,所以敬天下之为人君者也。《诗》云:‘恺悌君子,民之父
mǔ
fēizhìdé
qíshúnéngshùnmínrúcǐqídàzhěhū
母。’非至德,其孰能顺民如此其大者乎!”
zǐyuē
jūnzǐzhīshìqīnxiào
gùzhōngkěyíyújūn
shìxiōngtì
gùshùnkěyíyúcháng
jūjiālǐ
gùzhìkěyíyúguān
子曰:“君子之事亲孝,故忠可移于君。事兄悌,故顺可移于长。居家理,故治可移于官。
shìyǐhángchéngyúnèi
érmínglìyúhòushìyǐ
是以行成于内,而名立于后世矣。”
céngzǐyuēruòfúcíàigōngjìngānqīnyángmíngzéwénmìngyǐgǎnwènzǐcóngfùzhīlìngkěwèixiàohū
曾子曰:“若夫慈爱恭敬,安亲扬名,则闻命矣。敢问子从父之令,可谓孝乎?”
zǐyuēshìhéyányǔshìhéyányǔxīzhětiānzǐyǒuzhēngchénqīrénsuīwúdàobùshīqítiānxiàzhūhóuyǒuzhēngchén
子曰:“是何言与,是何言与!昔者天子有争臣七人,虽无道,不失其天下;诸侯有争臣
wǔrén
suīwúdào
bùshīqíguó
dàifuyǒuzhēngchénsānrén
suīwúdào
bùshīqíjiā
shìyǒuzhēngyǒu
zéshēnbùlíyúlìng
五人,虽无道,不失其国;大夫有争臣三人,虽无道,不失其家;士有争友,则身不离于令
míng
fùyǒuzhēngzǐ
zéshēnbùxiànyúbùyì
gùdāngbùyì
zézǐbùkěyǐbùzhēngyúfù
chénbùkěyǐbùzhēngyújūn
gù
名;父有争子,则身不陷于不义。故当不义,则子不可以不争于父,臣不可以不争于君;故
dāngbùyì
zézhēngzhī
cóngfùzhīlìng
yòuyāndéwéixiàohū
当不义,则争之。从父之令,又焉得为孝乎!”
zǐyuēxīzhěmíngwángshìfùxiàogùshitiānmíngshìmǔxiàogùshidìcházhǎngyòushùngùshàngxiàzhìtiāndì
子曰:“昔者明王事父孝,故事天明;事母孝,故事地察;长幼顺,故上下治。天地
míngchá
shénmíngzhāngyǐ
gùsuītiānzǐ
bìyǒuzūnyě
yányǒufùyě
bìyǒuxiānyě
yányǒuxiōngyě
zōngmiàozhìjìng
明察,神明彰矣。故虽天子,必有尊也,言有父也;必有先也,言有兄也。宗庙致敬,
bùwàngqīnyě
xiūshēnshènxing
kǒngrǔxiān
zōngmiàozhìjìng
guǐshénzhùyǐ
xiàotìzhīzhì
tōngyúshénmíng
guāngyúsì
不忘亲也;修身慎行,恐辱先也。宗庙致敬,鬼神著矣。孝悌之至,通于神明,光于四
hǎi
wúsuǒbùtōng
shī
yún
zìxīzìdōng
zìnánzìběi
wúsībùfú
海,无所不通。《诗》云:‘自西自东,自南自北,无思不服。’”
zǐyuējūnzǐzhīshìshàngyějìnsījìnzhōngtuìsībǔguòjiāngshùnqíměikuāngjiùqíègùshàngxiànéngxiāngqīn
子曰:“君子之事上也,进思尽忠,退思补过,将顺其美,匡救其恶,故上下能相亲
yě
shī
yún
xīnhūàiyǐ
xiábúwèiyǐ
zhōngxīncánzhī
hérìwàngzhī
也。《诗》云:‘心乎爱矣,遐不谓矣。中心藏之,何日忘之。’”
zǐyuē
xiàozǐzhīsàngqīnyě
kūbùyǐ
lǐwúróng
yánbùwén
fúměibùān
wénlèbúlè
shízhǐbùgān
cǐāiqī
子曰:“孝子之丧亲也,哭不偯,礼无容,言不文,服美不安,闻乐不乐,食旨不甘,此哀戚
zhīqíngyě
sānrìérshí
jiàomínwúyǐsǐshāngshēng
huǐbùmièxìng
cǐshèngrénzhīzhèngyě
sàngbúguòsānnián
shìmínyǒu
之情也。三日而食,教民无以死伤生。毁不灭性,此圣人之政也。丧不过三年,示民有
zhōngyě
wéizhīguānguǒyīqīnérjǔzhī
chénqífǔguǐérāiqīzhī
pǐyǒngkūqì
āiyǐsòngzhī
boqízháizhào
érāncuò
终也。为之棺椁衣衾而举之,陈其簠簋而哀戚之;擗踊哭泣,哀以送之;卜其宅兆,而安措
zhī
wéizhīzōngmiào
yǐguǐxiǎngzhī
chūnqiūjìsì
yǐshísīzhī
shēngshìàijìng
sǐshìāiqī
shēngmínzhīběnjìnyǐ
sǐ
之;为之宗庙,以鬼享之;春秋祭祀,以时思之。shēngzhīyìbèiyǐ
xiàozǐzhīshìqīnzhōngyǐ
生之义备矣,孝子之事亲终矣。”
生事爱敬,死事哀戚,生民之本尽矣,死
因篇幅问题不能全部显示,请点此查看更多更全内容